νηματουργία

Οι διαδοχικές αναγκαίες επεξεργασίες που υφίστανται οι νιφάδες ινών (δηλαδή ίνες περιορισμένου μήκους, το πολύ 200-250 χιλιοστά) για να μετατραπούν σε ελαστικά και ανθεκτικά νήματα. Το νήμα μπορεί να θεωρηθεί ως κυλινδρικό σύμπλεγμα ινών με σταθερή διάμετρο. Στο νήμα οι ίνες έχουν περίπου το ίδιο μήκος, είναι μεταξύ τους παράλληλες και τυλιγμένες με μορφή κυλινδρικής έλικας· η τύλιξη αυτή ονομάζεται στρέψη και προσδίδει αντοχή στο νήμα. Η νηματοποίηση είναι απαραίτητη για όλες τις φυσικές ίνες (με εξαίρεση το μετάξι, όπου εφαρμόζεται μόνο στα υπολείμματα) όπως επίσης για τις τεχνητές και συνθετικές οι οποίες, αν και παράγονται σε απεριόριστο μήκος, τεμαχίζονται και μετατρέπονται σε νιφάδες για να απομιμηθούν καλύτερα τα χαρακτηριστικά των φυσικών ινών. Κατά κανόνα όλες οι τεχνητές ίνες και, από τις συνθετικές, οι πολυακρυλικές, πολυαμιδικές, πολυβινιλικές και πολυεστερικές μετατρέπονται σε νιφάδες όχι μόνο για καλύτερη απομίμηση, αλλά και για να είναι δυνατή η ανάμειξή τους με άλλες ίνες και η παραγωγή μεικτών νημάτων. Οι φάσεις της ν. (όπως και τα μηχανήματα) διαφέρουν ανάλογα με τη φύση των ινών και τα επιθυμητά αποτελέσματα. Οι σπουδαιότεροι τύποι ν. είναι: ν. του κανναβιού, του βαμβακιού, η εριουργική (λαναριστή ή κτενιστή, μαλλί), η μεταξουργία. Ο τεχνητές και συνθετικές ίνες νηματοποιούνται με συστήματα παρόμοια με εκείνα που χρησιμοποιούνται στις φυσικές ίνες, αλλά με μεγαλύτερη κατά κανόνα ταχύτητα. Αν και διαφέρουν η επεξεργασία και το αποτέλεσμα, οι κύριες φάσεις είναι κοινές για όλες τις νιφάδες ινών. Άνοιγμα: επαναφέρει τις ίνες στον φυσικό τους όγκο μετά τη συμπίεση της συσκευασίας. Κατά τη φάση αυτή αρχίζει και ένας πρώτος διαχωρισμός ξένων ουσιών (σπόροι, χώμα κλπ.). Ανάμειξη: πραγματοποιείται σε ειδικούς θαλάμους, όπου ξεχωρίζονται οι ποιότητες και γίνεται η ομοιογενής ανάμειξη των ινών. Κτύπημα: κατά τη φάση αυτή (που γίνεται με ειδικά μηχανήματα και μόνο για τις φυτικές ίνες), οι ίνες υποβάλλονται σε ισχυρά κτυπήματα και απομακρύνονται έτσι οι ακαθαρσίες. Από το μηχάνημα εξέρχεται ένα στρώμα σχεδόν παράλληλων ινών, με σταθερό πλάτος και πάχος. Λανάρισμα: οι ίνες ξεχωρίζονται σχεδόν η μια από την άλλη και έτσι απομακρύνονται εντελώς οι ακαθαρσίες· συγκρατούνται επίσης οι υπερβολικά κοντές ίνες, η κατεργασία των oποίων γίνεται χωριστά. Από το μηχάνημα βγαίνει μια ταινία από σχεδόν παράλληλες ίνες που είναι έτοιμες για τις επόμενες φάσεις. Κτένισμα: στη φάση αυτή διαχωρίζονται ακόμα περισσότερο οι μακριές ίνες από τις κοντές· η ταινία που εξέρχεται περιέχει ίνες ακόμα πιο παράλληλες. Ζευγάρωμα και τράβηγμα (σιδέρωμα): στο ζευγάρωμα ενώνονται οι διάφορες ταινίες ώστε να εξουδετερωθούν οι διαφορές πάχους: με το τράβηγμα οι ίνες σύρονται η μία επάνω στην άλλη ενώ η ταινία λεπταίνει συνεχώς. Κυρίως νηματοποίηση: γίνεται στην κλώστρια, η οποία δίνει ένα τελευταίο τράβηγμα στη θρυαλλίδα που εξέρχεται από τον σύρτη και προσδίδει τη στρέψη στο νήμα, το οποίο αποκτά έτσι ανθεκτικότητα. Οι άτρακτοι που παράγονται από τις κλώστριες τοποθετούνται σε κιβώτια και αποστέλλονται στα υφαντήρια. Για τα νήματα που προορίζονται για τα πλεκτήρια υπάρχει ακόμα η φάση της τύλιξης (σε κουβάρια ή μπομπίνες). κλώστρια. Το μηχάνημα αυτό εκτελεί την τελευταία φάση νηματοποίησης της θρυαλλίδας που παράγεται από τον σύρτη. Η φάση συνίσταται στο απαραίτητο τράβηγμα (δηλαδή λέπτυνση) και στη στρέψη, ενώ το παραγόμενο νήμα τυλίγεται σε κατάλληλα μασούρια. Υπάρχουν δύο ειδών κλώστριες για την εκτέλεση της επεξεργασίας αυτής· κλώστρια διακοπτόμενης ενέργειας, όπου το τράβηγμα και η στρέψη με την τύλιξη πραγματοποιούνται σε διαφορετικούς χρόνους (σύστημα self- acting) - και κλώστρια συνεχούς εργασίας, όπου το τράβηγμα, η στρέψη του νήματος και η τύλιξη πραγματοποιούνται συγχρόνως (σύστημα ring). Το σύστημα self-acting χρησιμοποιείται ακόμα πολύ στη νηματοποίηση του λαναριστού μαλλιού και στην επεξεργασία υλικών ύφανσης με κοντές και χονδροειδείς ίνες. Με το self-acting το τράβηγμα γίνεται από τη λεγόμενη άμαξα τροφοδοσίας που παραλαμβάνει με τροφοδοτικούς κυλίνδρους τη θρυαλλίδα από τις μπομπίνες - στο ένα τέταρτο της διαδρομής, η τροφοδοσία διακόπτεται ενώ η άμαξα συνεχίζει την κίνησή της και κάνει έτσι το τράβηγμα στη θρυαλλίδα (με αποτέλεσμα τη λέπτυνσή της) και την προωθεί κατόπιν στις ατράκτους. Στο σχηματιζόμενο νήμα προσδίδεται η απαιτούμενη στρέψη με την περιστροφή των ατράκτων, ενώ αυτό τυλίγεται στον κωνικό σωλήνα που υπάρχει στην άτρακτο. Στα σύγχρονα νηματουργεία, το σύστημα self-acting έχει, σχεδόν ολοκληρωτικά, αντικατασταθεί από το ring που παρουσιάζει πολλά πλεονεκτήματα, όπως μεγαλύτερη παραγωγή (επειδή το τράβηγμα, η στρέψη και η τύλιξη του νήματος εκτελούνται συνέχεια και ταυτόχρονα), μεγαλύτερη ταχύτητα των ατράκτων, μικρότερο καταλαμβανόμενο χώρο, ευκολότερη εργασία και επομένως απαιτεί λιγότερο ειδικευμένο εργατικό προσωπικό. Κατά κανόνα, το ring αποτελείται από δύο συμμετρικά μέτωπα, κάθε ένα από τα οποία φέρει από 200 έως 300 ατράκτους, με ανεξάρτητους χειρισμούς, ώστε να είναι δυνατή η σύγχρονη παραγωγή δύο διαφορετικών τύπων νήματος. Ουσιαστικά το ring αποτελείται από έναν ορθοστάτη με τα πηνία τροφοδότησης της θρυαλλίδας, από μια σειρά κυλίνδρων σιδερώματος και από τις ατράκτους που έλκουν και τυλίγουν το παραγόμενο νήμα. Συνήθως για κάθε νηματοποιούμενη θρυαλλίδα υπάρχει μια σειρά από τρία ζεύγη κυλίνδρων: το πρώτο ζεύγος περιλαμβάνει τη θρυαλλίδα από τα πηνία, το δεύτερο είναι ενδιάμεσο, το τρίτο είναι το ζεύγος σιδερώματος. Το σιδέρωμα (τράβηγμα) της θρυαλλίδας επιτυγχάνεται χάρη στη διαφορετική ταχύτητα περιστροφής των κυλίνδρων. Οι κάτω κύλινδροι παίρνουν κίνηση από τον ίδιο άξονα μετάδοσης της κίνησης και παρασύρουν δια τριβής τους άνω κυλίνδρους, που είναι κύλινδροι πίεσης. Οι κάτω κύλινδροι έχουν πολύ λεπτές αυλακώσεις, για να μη προκαλούν χαρακώσεις στους άνω λείους κυλίνδρους - οι κύλινδροι σιδερώματος καλύπτονται με πίλημα, με πλαστικό ή με ελαστικό που περιέχει αλεσμένο φελλό. Η στρέψη επιτυγχάνεται από την άτρακτο μέσω ενός δακτυλίου (του δρομέα) που ολισθαίνει επί κυκλικού οδηγού ομοαξονικού με την άτρακτο· ο δρομέας παρασύρεται από το νήμα που τυλίγεται στο μασούρι της ατράκτου. Ο αριθμός στροφών ανά λεπτό που προσδίδεται, ως στρέψη, στο τυλιγόμενο νήμα αντιστοιχεί στον αριθμό στροφών του δρομέα γύρω από την άτρακτο. Η περιέλιξη του νήματος σε κυλινδρικά ή κουλουροκωνικά μασούρια. Το λανάρισμα αποτελεί μία από τις κυριότερες φάσεις νηματοποίησης. Η καθαυτό νηματοποίηση με «ring». Η νηματοποίηση είναι απαραίτητη για όλες τις φυσικές ίνες, με εξαίρεση το μετάξι, στο οποίο εφαρμόζεται μόνο στα υπολείμματα, όπως επίσης για τις τεχνητές και συνθετικές.

* * *

η (Α νηματουργία)

η κατεργασία τών κλωστικών πρώτων υλών και η κατασκευή νημάτων

νεοελλ.

1. (με περιληπτ. σημ.) τομέας τής κλωστοϋφαντουργίας που περιλαμβάνει το σύνολο τών βιοτεχνιών και βιομηχανιών ενός τόπου, μιας χώρας ή και σε παγκόσμιο επίπεδο, που κατεργάζονται τις κλωστικές ύλες και κατασκευάζουν ποικίλα είδη νημάτων

2. βιομηχανική ή βιοτεχνική μονάδα κατασκευής νημάτων, νηματουργείο.

[ΕΤΥΜΟΛ. < νήμα, -ατος + -ουργία (< -ουργός*)].